To ostatni dzwonek, jeżeli chodzi o likwidację tzw. kopciuchów w województwie śląskim! Zgodnie z przyjętą przez Sejmik Województwa Śląskiego w 2017 roku uchwałą antysmogową do 31 grudnia 2021 roku należy wymienić piece najbardziej zatruwające środowisko, czyli kotły na paliwa stałe starsze niż 10 lat oraz instalacje bez tabliczek znamionowych.
Jest jednak dobra informacja, świadcząca o tym, że mieszkańcy Śląskiego nie tylko obawiają się kar związanych z brakiem wymiany pieca, ale starają się walczyć z niską emisją, a co za tym idzie m.in. występowaniem smogu. Z rankingu „Czyste Powietrze” za trzeci kwartał tego roku, który przygotowany został przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Polski Alarm Smogowy, wynika, że na 100 sklasyfikowanych gmin pod względem złożonych wniosków (dotyczy właścicieli budynków jednorodzinnych) na wymianę starych urządzeń grzewczych aż 52 nich znajduje się właśnie w województwie śląskim.
3350 wniosków na wymianę źródła ciepła z województwa śląskiego
Pierwsze miejsce w rankingu „Czyste Powietrze” zajęła gmina Godów (powiat wodzisławski), gdzie złożono 262 wnioski (łączna liczba budynków jednorodzinnych w tym mieście wynosi 3721). Na drugim miejscu uplasowała się gmina Czerwionka-Leszczyny (powiat rybnicki, w sumie 386 złożonych wniosków), a na trzecim Jejkowice (także w powiecie rybnickim, ogółem 55 złożonych wniosków). Gminy z województwa śląskiego dominują do miejsca 17. Pierwsza gmina spoza Śląskiego znajduje się dopiero na 18. Miejscu (Oświęcim). Dodajmy, że ranking „Czyste Powietrze” został oparty o liczbę wniosków złożonych w danej gminie i liczbę budynków jednorodzinnych. Analizę wykonano we wszystkich 2477 gminach w Polsce. Dane dotyczą trzeciego kwartału tego roku (od 1 lipca do 30 września 2021 r.). Ranking powstał przy współpracy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Polskiego Alarmu Smogowego i Banku Światowego.
– Tylko wspólne działania administracji rządowej i samorządowej na rzecz poprawy jakości powietrza przyniosą oczekiwane rezultaty. Tym bardziej cieszy nas duża aktywność gmin w ramach programu „Czyste Powietrze” – szczególnie w regionach, gdzie problem smogu jest największy. Dzięki takim działaniom zwiększymy komfort życia mieszkańców Polski – podkreśliła w ramach opublikowanego w listopadzie br. rankingu minister klimatu i środowiska Anna Moskwa.
– Tak jak w poprzednim kwartale i tym razem liderem jest województwo śląskie. W pierwszej setce rankingu znalazły się aż 52 gminy z tego województwa. Widać wyraźnie, że tam, gdzie samorząd lokalny aktywnie zachęca do wymiany starych urządzeń grzewczych i informuje o uchwale antysmogowej, tam zainteresowanie mieszkańców „Czystym Powietrzem” jest wyraźnie większe – skomentował Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego. Ogółem według portalu czystepowietrze.gov.pl do końca października 2021 roku w województwie śląskim w ramach programu „Czyste Powietrze” złożono 3350 wniosków o dofinansowanie na wymianę źródła ciepła. Podpisanych zostało natomiast 3156 umów i dokonano 1013 wypłat na łączną kwotę 13,24 mln zł. Dla porównania, na drugim miejscu jest województwo małopolskie, gdzie złożono 2467 wniosków, podpisano 1695 umów i dokonano 791 wypłat na kwotę 10,19 mln zł. Te dane czynią nas niekwestionowanym liderem w skali kraju.
Ślązacy wiedzą, że zmiana sposobu ogrzewania to konieczność
Co ciekawe, liczba złożonych przez mieszkańców Śląska wniosków w ramach programu „Czyste Powietrze” pokrywa się z większą świadomością Ślązaków na temat niskiej emisji. Tak wynika z badania oceny jakości powietrza przez mieszkańców województwa śląskiego przeprowadzonego we wrześniu tego roku przez Opinia24 na zlecenie Polskiego Alarmu Smogowego. Łącznie 67 proc. Badanych osób stwierdziło, iż jakość powietrza na Śląsku w sezonie grzewczym jest „raczej zła” lub „bardzo zła”. Nie potrafiło tego ocenić 4 procent osób, a jako „bardzo dobrą” lub „raczej dobrą” jakość powietrza na Śląsku oceniło 29 proc. ankietowanych. Na tym nie koniec. „Mieszkańcy województwa śląskiego w przeważającej większości (68 proc.) uważają, że jakość powietrza ulega pogorszeniu w zimie – ten okres jest najczęściej wskazywany jako problematyczny. Jest to zbieżne z rzeczywistym, znaczącym pogorszeniem się jakości powietrza podczas sezonu grzewczego. Z kolei 18 proc. uważa, że jakość jest podobna przez cały rok” – wskazali autorzy badania.
Ponad połowa mieszkańców Śląska (62%) uważa, że spalanie węgla i drewna w gospodarstwach domowych jest kluczowe, jeżeli chodzi o niską jakość powietrza. Dostrzegają też problem palenia śmieci w piecach, a sugerowane działania, które powinno się podjąć w celu poprawy jakości powietrza, to według Ślązaków zwiększenie dostępności i wysokości dofinansowania do wymiany pieców (tak uważa 35 procent ankietowanych). „Mieszkańcy województwa śląskiego są pozytywnie nastawieni do szeregu rozwiązań mających podnosić jakość powietrza. Stosunkowo najmniejszym poparciem dla wszystkich rozwiązań wykazują się mieszkańcy domów jednorodzinnych, choć i tak jest ono bardzo wysokie. Największą popularnością (średnio 87%) cieszy się obowiązek wymiany starych kotłów na węgiel i drewno na nowoczesne urządzenia grzewcze (co jest wprowadzane przez uchwałę anty smogową)” – opisują autorzy badania z agencji Opinia24 (przeprowadzono je na próbie 1000 dorosłych mieszkańców województwa śląskiego).
Coraz mniej czasu na pozbycie się nieekologicznych pieców
Odczucia mieszkańców pokrywają się z wynikami raportów. Śląsk jest w czołówce regionów z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem. Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 2018 roku najgorsza jakość powietrza w Polsce była m.in. w Żywcu, Pszczynie, Rybniku, czy Wodzisławiu-Śląskim. Także Polski Alarm Smogowy na podstawie pomiarów z Państwowego Monitoringu Środowiska (dane na 2019 r.) przygotował listę piętnastu najbardziej „zasmogowanych” miejscowości w kraju (pod względem stężenia silnie rakotwórczego benzo(a)pirenu i pyłu PM10). Na liście pierwszych 15 miejscowości znalazł się m.in. Rybnik, Godów, Myszków, Knurów i Pszczyna z woj. śląskiego.
Tymczasem to właśnie za emisję pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 w głównej mierze odpowiadają stare piece grzewcze, czyli tzw. kopciuchy. Między innymi dlatego od 1 września 2017 r. w naszym regionie obowiązuje „uchwała antysmogowa” Sejmiku Województwa Śląskiego. – Coroczne oceny jakości powietrza na terenie województwa śląskiego wykonywane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Śro dowiska w Katowicach wskazują na bardzo zły stan jakości powietrza w województwie ze względu na przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu PM10, pyłu PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu. Liczba dni z przekroczoną normą dobową dla pyłu zawieszonego PM10 wynosiła od 16 do 117 dni w 2015 roku w poszczególnych obszarach zabudowy mieszkaniowej województwa śląskiego, natomiast docelowe poziomy stężeń benzo(a)pirenu przekraczane były nawet 11-krotnie – wskazano w uzasadnieniu do projektu „uchwały antysmogowej”.
Zgodnie z wprowadzoną uchwałą, mającą poprawić jakość powietrza w regionie, mieszkańcy województwa śląskiego mają cztery terminy wymiany źródła ogrzewania:
- wymiana do 31.12.2021 r., gdy wiek kotła jest powyżej 10 lat (2006 r. i starsze) lub nieposiadające tabliczki znamionowej,
- wymiana do 31.12.2023 r., gdy wiek kotła jest w przedziale od 5 do 10 lat (od 2007 r. do 2012 r.),
- wymiana do 31.12.2025 r., gdy wiek kotła jest poniżej 5 lat (od 2013 r. do 31.08.2017 r.),
- wymiana do 31.12.2027 r., gdy kocioł jest klasy 3 lub 4 według normy PN-EN 303-5:2012.
Podobne przepisy dotyczą także województwa podkarpackiego (Podkarpackie i Śląskie to regiony, gdzie najstarsze piece mają zostać wymienione najszybciej). Tam jednak tempo wymiany starych pieców w ramach programu „Czyste Powietrze” jest dużo wolniejsze. W pierwszej setce rankingu za trzeci kwartał tego roku nie ma ani jednej gminy z Podkarpacia.
„Czyste Powietrze” – nabór trwa, ale z nowymi zasadami
Od 2018 roku realizowany jest program „Czyste Powietrze”, a jego celem jest poprawa jakości powietrza oraz zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych poprzez wymianę ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Wnioski o dofinansowanie w trybie ciągłym można składać do 30 czerwca 2027 roku poprzez e-wniosek oraz w punktach informacyjnych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub punktach przyjmowania wniosków w urzędach miast i gmin (na Śląsku jest ich 143). Na „Czyste Powietrze” rząd zamierza przeznaczyć w sumie 103 mld zł. Trzeba pamiętać o tym, że od lipca tego roku wprowadzono nowe zasady programu. Zakup i montaż kotła na węgiel w ramach programu „Czyste Powietrze” możliwy jest tylko do końca bieżącego roku (wystawienie faktury lub równoważnego dokumentu księgowego z datą do końca tego roku). Od 1 stycznia 2022 r. nie przewidziano dotacji na to źródło ciepła. Nie dotyczy to jednak wniosków złożonych przed 1 lipca 2021 r. Ponadto wprowadzono zwiększenie progów dochodowych w drugiej części programu (podwyższono poziom dofinansowania – dotacje do 37 tys. zł). W przypadku gospodarstw wieloosobowych ten próg wynosi do 1564 zł przeciętnego miesięcznego dochodu na osobę, a dla gospodarstw jednoosobowych do 2189 zł (konieczne jest zaświadczenie o dochodach wydane przez gminę). Począwszy od 1 lipca 2021 r., możliwe jest też ubieganie się o większe niż dotychczas wsparcie na zakup i montaż kotła na pellet o podwyższonym standardzie. Dotacja może wynieść do 9 tys. zł (nie więcej niż 45 procent poniesionych kosztów) przy podstawowym poziomie dofinansowania oraz do 12 tys. zł w przypadku podwyższonego poziomu dotacji (nie więcej niż 60 procent kosztów).
Ponadto od 6 lipca br. Uruchomiono ścieżkę bankową w programie „Czyste Powietrze”, czyli nabór wniosków o dotację na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego. Z kredytu można sfinansować termomodernizację domu oraz wymianę źródła ciepła.
Trzeba jednak zaznaczyć, że część warunków dofinansowania dla ścieżki bankowej zmieniła się w porównaniu do zwykłej ścieżki, realizowanej za pośrednictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Inwestycję można rozpocząć dopiero po złożeniu wniosku. Na jej realizację jest czas do 18 miesięcy od momentu złożenia wniosku. Ponadto rozliczenie wniosku następuje w całości po zakończeniu przedsięwzięcia. Nie ma także możliwości korekty wniosku (nowy wniosek należy złożyć ponownie).
Lista banków, które dotychczas uruchomiły Kredyt Czyste Powietrze:
- Alior Bank (od 6.07.2021 r.)
- Bank Ochrony Środowiska (od 6.07.2021 r.)
- BNP Paribas Bank Polska (od 27.09.2021 r.)
- Credit Agricole Bank Polska (od 26.10.2021 r.)
Aby skorzystać z tej możliwości, trzeba udać się do banku, który współpracuje w ramach programu i tam złożyć wniosek o kredyt, a po jego przyznaniu wniosek o dotację z programu „Czyste Powietrze”. Po dokonaniu pozytywnej decyzji bank w imieniu danej osoby składa wniosek o dotację do odpowiedniego terytorialnie wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Po otrzymaniu pozytywnej decyzji o przyznaniu dotacji, bank wypłaca kredyt. Jeśli kredyt jest zabezpieczony gwarancją BGK, to wypłata kredytu nastąpi automatycznie po podpisaniu umowy dotacji. Po zakończeniu inwestycji (dla przypomnienia – w terminie do 18 miesięcy) należy złożyć w WFOŚiGW wniosek o jej rozliczenie. Wypłata nastąpi po pozytywnej weryfikacji wymaganych od beneficjenta dokumentów. Środki trafią na rachunek kredytu – bank zaksięguje je na poczet spłaty kapitału kredytu.
Kredyt na program „Czyste Powietrze” z dotacją na częściową spłatę kapitału można zaciągnąć – z zabezpieczającą gwarancją BGK z Ekologicznego Funduszu Poręczeń i Gwarancji – na maksymalnie 12 lat. Jego wartość może wynieść w sumie 100 tys. zł.
W latach 2021-2022 łączny limit, w ramach którego banki będą przekazywać do wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej wnioski o dotacje, wynosi ok. 1,5 mld zł.