EKO-SILESIA Biogazownia – nowa perspektywa OZE

Ustawa, na którą czekali praktycznie wszyscy zainteresowani odnawialnymi źródłami energii, została uchwalona przez Sejm w pierwszym półroczu 2015 r. Po raz pierwszy w polskim prawodawstwie znalazły się zapisy dotyczące produkcji energii i ciepła z alternatywnych źródeł, umożliwiające jednocześnie wykorzystanie pozyskanej energii na cele komercyjne, a nie tylko dla samej idei jej wytworzenia. W Polsce bardzo długo czekaliśmy na rozwiązania prawne – batalia trwała kilka lat, a ustawa, w zależności od siły lobbujących przedsiębiorstw, zmieniała swój kształt. Czy dokument, który został uchwalony w tym roku, jest dobry – pokaże czas i praktyka. Z pewnością zrobiliśmy krok do przodu. Odnawialne źródła energii wykorzystywane w chwili obecnej na “masową” skalę to przede wszystkim słońce, woda i wiatr. Mało nadal mówi się o czwartym filarze OZE – biogazie rolniczym, który w Europie stał się bardzo popularnym nośnikiem energii.

Kraje europejskie, w których wykorzystuje się najwięcej biogazu rolniczego, to: Niemcy, Austria, Wielka Brytania i Dania. Zdecydowanym liderem w Europie są jednak Niemcy. Blisko sześć tysięcy biogazowni wytwarza prawie 80 proc. biogazu rolniczego produkowanego w Unii Europejskiej. Co ciekawe, 25 proc. tych instalacji to małe biogazownie o łącznej mocy zainstalowanej 36 MWel.

Polityka UE zakłada, że do roku 2020 udział energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu energii końcowej powinien zostać zwiększony do 20 proc., w tym 10 proc. powinny stanowić biopaliwa. Czy jesteśmy jednak na to przygotowani? Ilość biogazowni w Polsce rośnie, jednak nie jest to tempo, które zadowala choćby inwestorów. Obecnie w naszym kraju mamy zarejestrowanych zaledwie 57 takich przedsiębiorstw. Plany polskiego rządu zakładają, że do roku 2020 w Polsce powinno funkcjonować 2000 takich inwestycji. Zdecydowaną przeszkodą są niejasne, długoterminowe procedury, brak wsparcia finansowego lub jego niezadowalający poziom i najważniejszy czynnik – opór społeczny.

Jak wskazują dane statystyczne, Polska jest słabo zurbanizowanym krajem na tle Europy. Zaledwie 62 proc. mieszkańców naszego kraju zamieszkuje miasta, a z roku na rok wskaźnik ten znacząco maleje. Ponadto w granicach administracyjnych polskich miast znajduje się wiele terenów wiejskich, jedynie formalnie włączonych do gmin miejskich. Dla przykładu w Gliwicach użytki rolne stanowią 50 proc. powierzchni miasta, w Jastrzębiu-Zdroju jest to blisko 60 proc., a w Tychach ok. 35proc. Mamy więc potencjał, który warto wykorzystać.

Przeszkodą z pewnością są skomplikowane procedury, które należy spełnić przed rozpoczęciem samej inwestycji. Jednak i tutaj zaszło już wiele pozytywnych zmian. Kilka lat temu, kiedy biogazownie były pionierskimi technologiami, zarówno inwestorzy, jak i strona urzędnicza, uczyły się na tzw. żywym organizmie. Dzięki biogazowym pionierom dzisiaj jesteśmy w stanie nakreślić ścieżkę, którą należy przejść od momentu powstania idei, aż do momentu pierwszego rozruchu instalacji.

Praktyka budowy biogazowni rolniczych w Polsce wskazuje, że czas niezbędny na przygotowanie dokumentacji projektowej, uzyskanie wszelkich decyzji i zezwoleń, zawarcie umów, wynosi średnio dwa lata. Sama budowa, rozruch i odbiór to blisko rok. Jednocześnie podczas pozyskiwania pozwoleń formalnoprawnych trwa proces pozyskiwania finansowania. Sam proces powstawania biogazowni można podzielić na cztery podstawowe etapy:

Etap I: Określenie zakresu projektu, czyli najprościej mówiąc należy sobie odpowiedzieć na pytania: co chcemy zrobić, jaka jest wymagana technologia, czy mamy dostęp do substratów, jaki budżet chcemy przeznaczyć na naszą inwestycję; ważne są także lokalizacja, wybór odpowiedniej działki, infrastruktura, uwarunkowania środowiskowe. Wszystko to powinno być bardzo dokładnie przemyślane. Już na tym etapie należy pomyśleć o społeczeństwie – o ludziach, którzy będą zainteresowani naszą inwestycją. Pominięcie tego aspektu może tak naprawdę zaważyć na tym czy budowa biogazowni dojdzie w ogóle do skutku. Niestety, biogazownia kojarzy się najczęściej z czymś złym. Ludzie nie znają tej technologii, obawiają się przykrych zapachów oraz niszczenia infrastruktury drogowej przez ciężkie pojazdy, które będą obsługiwać biogazownię i dostarczać do niej substraty. Jak wskazują doświadczenia, trzeba rozmawiać z ludźmi i przekonywać ich do swoich racji, często nowi inwestorzy zabierają mieszkańców do już istniejących zakładów i pokazują, jak to wszystko funkcjonuje. Nie można zapomnieć również o tym, że część osób, które sprzeciwiają się inwestycji, tak naprawdę może być naszymi potencjalnymi partnerami, np. poprzez dostarczanie wsadu do biogazowni lub jako konsumenci wytwarzanej energii czy ciepła.

Etap II: Uzyskanie niezbędnych pozwoleń formalnoprawnych, do których zaliczamy m.in.: decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, decyzję na budowę, umowy: na dostawę substratów, przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, media.

Etap III: Pozyskanie finansowania budowy inwestycji. Do tej pory finansowanie było możliwe ze środków unijnych, ciekawą formą wsparcia wydaje się też być program PROSUMENT prowadzony przez Narodowy Fundusz Środowiska i Gospodarki Wodnej. Nowością na naszym rodzimym rynku jest program dedykowany biogazowniom wprowadzony przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Działanie to finansowane jest ze środków statutowych Funduszu na podstawie “Listy przedsięwzięć priorytetowych planowanych do dofinansowania ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach”, z priorytetu OA 2.1. Wdrażanie programów lub projektów zwiększających efektywność energetyczną, w tym z zastosowaniem odnawialnych lub alternatywnych źródeł energii. Beneficjent – by ubiegać się od złożyć wniosek o dofinansowanie (na obowiązującym wzorze) wraz z wymaganymi załącznikami. Należy złożyć dokumenty potwierdzające zapewnienie dostaw surowców stanowiących wsad do biogazowni, możliwość podłączenia obiektu do sieci elektroenergetycznej oraz odbiór produktów pofermentacyjnych powstałych w biogazowni. Dodatkowo we wniosku powinna być informacja czy i w jaki sposób będzie wykorzystana wytworzona energia cieplna, a także powinny być dołączone stosowne dokumenty. Fundusz weryfikuje ponadto czy inwestor posiada tytuł prawny do nieruchomości będącej przedmiotem zadania oraz czy realizacja inwestycji odbywa się zgodnie z wymogami prawa.

Łączna wysokość dofinansowania wynosi do 80 proc. kosztów kwalifikowanych, w tym do 30 proc. w formie dotacji. Nabór wniosków odbywa się od 1.07.2015 r. w trybie ciągłym. Szerszych informacji na ten temat udzielają pracownicy Wojewódzkiego Funduszu.

Etap IV: Budowa, rozruch, odbiór techniczny. Etap kończący proces inwestycyjny i tak naprawdę sprawdzający wdrożone przez nas technologie. Inwestorzy biogazowni, które już funkcjonują na rynku, twierdzą, że jest to drugi z najważniejszych etapów inwestycji, tzw. kamień milowy. Dopiero tutaj przekonujemy się, czy to, co zostało przez nas zaplanowane, jest funkcjonale.

Przykładową biogazownią rolniczą, o której wspomina się prawie we wszystkich opracowaniach na ten temat, jest inwestycja spod Pszczyny. W roku 2009 w gminie Studzionka uruchomiono pierwszą biogazownię w skali mikro. Inwestycja została zrealizowana przez rolników bez większego doświadczenia w tym zakresie, często metodą “zrób to sam” przy użyciu konstrukcji własnej produkcji. Dzisiaj biogazownia w Studzionce traktowana jest jako prototyp mikrobiogazowni. Instalacja przetwarza rocznie ok. 690 Mg odchodów kurzych i 320 Mg gnojowicy świńskiej, a także 365 Mg kiszonki kukurydzy i trawy oraz odpadów organicznych z gospodarstwa. Wyprodukowany biogaz przetwarzany jest na energię i ciepło, które wykorzystywane są w gospodarstwie.

Biogaz nie musi być jednak wykorzystywany tylko w rolnictwie. Międzynarodowe firmy, które charakteryzują się dużym zapotrzebowaniem na energię, coraz częściej stawiają na zielone rozwiązania. W listopadzie 2014 roku Microsoft otworzył w Cheyenne, w stanie Wyoming, pierwsze centrum przetwarzania danych zasilane biogazem z lokalnej oczyszczalni ścieków. Centrum danych działa w oparciu o ogniwa paliwowe zasilane energią z biogazu, który wytwarzany jest w procesie fermentacji w oczyszczalni ścieków. Moc 250 kW zasila 200 serwerów komputerowych Microsoft, a ok. 100 kW wraca z powrotem do oczyszczalni, co pomaga jej m.in. w obniżeniu rachunków za prąd. Jak wskazuje firma Microsoft, to dopiero początek. Łącznie planują wydać w najbliższych latach na rozwój swoich centrów danych ok. 274 mln dolarów. Specjaliści z branży twierdzą, że rozwiązania wprowadzone w Ameryce mogą znaleźć zastosowanie także w Polsce…